Dashcams, videoparlofoons, bewakingscamera’s….Dergelijke toestellen zijn in onze samenleving duidelijk in opmars. Mensen gebruiken meer en meer deze apparaten voor persoonlijk gebruik. Maar mag u zomaar een bewakingscamera aan de voorgevel van uw woning hangen om de toegang tot de woning te controleren, of om andere zaken vast te stellen die zich afspelen in de voortuin of aan de straatzijde?
In deze bijdrage beantwoorden wij deze vraag. De Camerawet van 21 maart 2007 is op een aantal vlakken gewijzigd door de Wet van 21 maart 2018.
Voor wat betreft camera’s aan de woning, dient een onderscheid te worden gemaakt tussen enerzijds de videoparlofoon en anderzijds de bewakingscamera.
De videoparlofoon heeft tot doel het louter identificeren van de persoon die aanbelt. Indien u als particulier deze camera gebruikt voor persoonlijk en huishoudelijk gebruik, is deze niet onderworpen aan specifieke regels. Voor bedrijven zijn wél specifieke regels voor videoparlofoons van toepassing. De bewakingscamera heeft, naast de identificatie van de persoon die aanbelt, ook de bedoeling om “te bewaken”, namelijk om misdrijven of overlast te voorkomen, vast te stellen of op te sporen, of de openbare orde te handhaven. In dat geval is deze camera onderworpen aan de Camerawet (art. 2, 4° Wet van 21.03.2007 tot regeling van de plaatsing en het gebruik van bewakingscamera’s, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 31.05.2007). Dit betekent dat ook een particulier, die een camera aan zijn woning bevestigt én gebruikt, met het doel om (de toegang tot) zijn woning te controleren of te bewaken, onderworpen is aan de regels van de Camerawet.
Diegene die een bewakingscamera wil plaatsen, dient rekening te houden met de volgende vier basisregels:
1. Proportionaliteit.
Het proportionaliteitsbeginsel betekent dat er een evenwicht moet bestaan tussen het individueel belang van diegene die de camera plaatst én het recht op de bescherming van het privéleven van de gefilmde persoon. Is de beperking van de privacy noodzakelijk om het doel (bescherming van woning) te bereiken? M.a.w. moet de vraag gesteld worden: Zijn er andere maatregelen mogelijk die minder ingrijpend zijn?
2. Eigen bevoegdheid.
Men mag de camera enkel richten op een plaats waarvoor men zelf bevoegd is. Een camera die gericht is op de woning en de toegang tot de woning (deur/poort) is niet verboden, vermits deze gericht is op de plaatsen waarover men zelf bevoegd is (als eigenaar of als huurder). De camera mag echter niet zomaar gericht worden op de openbare weg of op de eigendom van de buren (tenzij deze schriftelijke toelating hebben verleend). De eigenaar van een woning is immers niet gemachtigd om met een bewakingscamera de openbare weg te filmen die gelegen is vóór zijn woning (bijvoorbeeld de straat waar voertuigen geparkeerd zijn).
3. Specifieke regels voor camera’s in "besloten" plaatsen en "niet-besloten" plaatsen.
Onder de "besloten plaatsen" zijn er twee subcategorieën, waarvoor de regels verschillen:
Enerzijds zijn er de "niet voor het publiek toegankelijke besloten plaatsen" en anderzijds de "voor het publiek toegankelijk besloten plaatsen".
Een "niet voor het publiek toegankelijke besloten plaats" is "elk gebouw of elke door een omsluiting afgebakende plaats die uitsluitend bestemd is voor het gebruik door de gewoonlijke gebruiker.
Als voorbeeld denken we aan een familiewoning (en de toegang tot deze woning), een appartementsgebouw, een kantoorgebouw, een fabriek, een boerderij,… Deze plaatsen zijn niet publiek toegankelijk én zijn duidelijk afgebakend.
Vroeger diende u in deze gevallen een aangifte in te dienen via het e-loket van de Privacycommissie. Sinds 25 mei 2018 is de nieuwe Camerawet van toepassing, en is er een volledig nieuw aangiftesysteem.
Vanaf 25 mei 2018 zal u deze aangifte rechtstreeks aan de Politie moeten doen, via het centrale e-loket aangiftecamera.be.
Het nationaal register dat ook de locatie van de vaste camera’s zal vermelden, is een belangrijke meerwaarde voor de politiediensten omdat ze een kaart van België krijgen waar alle vaste camera’s op aangeduid zijn. Dit zal de politie uiteraard kunnen helpen bij het opsporen van misdrijven.
Indien de camera binnen in de woning is geplaatst, is geen aangifte vereist.
Indien de camera gericht is op een "voor het publiek toegankelijk besloten plaats" gelden er andere regels. Een "voor het publiek toegankelijke besloten plaats" is bijvoorbeeld een handelszaak, shoppingcentra, grootwarenhuizen, een loketzaal van een bank, musea, een sportzaal, een restaurant, cafés, een kabinet van een dokter, … Dit zijn allemaal "besloten" plaatsen die uitsluitend bestemd zijn voor gebruik door het publiek.
De plaatsing van de camera op deze plaatsen moet ook niet langer worden doorgegeven aan de Privacycommissie, maar nog enkel nog aan de politie. Een nieuwigheid daarbij is de mogelijkheid voor de winkel die gebruikt maakt van dergelijke camera’s om een controlescherm te plaatsen in de nabijheid van de camera. Het controlescherm heeft tot doel het door het pictogram gegeven bewakingswaarschuwingssignaal te versterken en zo de gefilmde personen nog duidelijker te informeren over de aanwezigheid van een camera. Deze praktijk was reeds gangbaar in vele winkels (om diefstal te vermijden) maar er was wettelijk nog niets over geregeld, tot nu.
De "niet-besloten plaats" is elke plaats die niet door een omsluiting is afgebakend en vrij toegankelijk is voor het publiek, zoals de openbare weg, een marktplaats, een gemeenteplein, een niet afgesloten park, … Naast de vaste camera’s op deze plaatsen wordt thans ook het wettelijke kader voor de “verplaatsbare” vaste camera in de Wet bepaald. Het gaat hier over camera’s die regelmatig door de gemeenten worden gebruikt, hetzij om een gericht evenement te bewaken, hetzij om het hoofd te bieden aan gerichte veiligheidsproblemen. In dit tweede geval worden ze meestal verplaatst om de verplaatsingen van het beoogde fenomeen te volgen. Denk we bijvoorbeeld aan sluikstorten, of nog, de samenscholingen van jongeren die overlast veroorzaken.
Deze verplaatsbare camera’s zijn wel degelijk vast, en zijn niet op een mobiele drager bevestigd, maar zijn slechts tijdelijk.
Daarnaast is het zo dat vanaf 25 mei 2018 ook bewakingsagenten, weliswaar onder toezicht van de politiediensten, in real time de beelden kunnen bekijken van de bewakingscamera's die in niet-besloten plaatsen geïnstalleerd zijn.
Strikt genomen kunnen enkel openbare overheden camera's op niet-besloten plaatsen aanbrengen. Particulieren kunnen dit niet.
4. Pictogram.
Diegene die een bewakingscamera plaatst, is steeds verplicht om een pictogram aan te brengen, waarmee hij de mensen verwittigt dat er wordt gefilmd. Op dit pictogram moeten een aantal verplichte inlichtingen vermeld staan (o.a. de contactpersoon en de verantwoordelijke voor de verwerking van de beelden).
Sancties?
Overtredingen van de Camerawet, zoals het niet-plaatsen van het pictogram of het niet-aangeven van de camera worden gestraft met een geldboete van minstens 150,00 EUR en maximaal 600,00 EUR. De Camerawet bepaalt ook uitdrukkelijk dat het verboden is om bepaalde soorten van beelden te verwerken, nl.:
- Beelden die de intimiteit schenden (denk maar aan een camera in de toiletten, in een pashokje of in de douche);
- Beelden gericht op het inwinnen van informatie over de filosofische, religieuze, politieke, syndicale gezindheid, etnische of sociale origine, het seksuele leven of de gezondheidstoestand.
Indien deze bepaling wordt overtreden, riskeer je een geldboete van minstens 1.500,00 EUR en maximaal 6.000,00 EUR.
Kan ik de beelden waarop ik werd gefilmd achteraf bekijken?
Ja, elke betrokken persoon heeft volgens de Privacywetgeving een recht van toegang tot de gegevens die op hem/haar betrekking hebben. Om dit recht van toegang uit te oefenen, kan u een schriftelijk verzoek richten aan de verantwoordelijke voor de verwerking, samen met een kopie van uw identiteitsbewijs. Sinds 25 mei 2018 is het recht op toegang bijkomend gereglementeerd in de General Data Protection Regulation (G.D.P.R.).
Mogen de beelden van een bewakingscamera opgenomen worden (en gebruikt)?
Er bestaat géén verplichting om de beelden van een bewakingscamera op te nemen. Het mag, maar het moet niet. Ook het gebruik van beelden verkregen met een reglementair geplaatste bewakingscamera, is toegelaten. Ook kunnen beelden verkregen met een niet-reglementair geplaatste camera in bepaalde gevallen toch als bewijs worden gebruikt. Dit zal echter een beoordeling van geval tot geval zijn. De bewaartermijn van de beelden mag in principe nooit langer zijn dan één maand, maar…. Hierop is één belangrijke uitzondering, nl. als de opgenomen beelden een bijdrage kunnen leveren tot het bewijzen van een misdrijf, van schade of van overlast of tot het identificeren van een dader, een verstoorder van de openbare orde, een getuige of een slachtoffer, dan mogen de beelden langer dan één maand bewaard worden. Hoe langer men de beelden bewaart, hoe groter de kans op een aantasting van iemands privacy.