Volgens sommigen lijken er alleen maar voordelen te zijn aan deze nieuwe invorderingsprocedure. Het enthousiasme komt voornamelijk uit de kringen van de gerechtsdeurwaarders, die een centrale rol kregen in het nieuwe invorderingstraject:
De gerechtsdeurwaarder maant aan, levert de invorderingstitel af en voert deze nadien uit. Betwist de debiteur de “onbetwiste” geldschuld, dan dagvaardt de gerechtsdeurwaarder hem op verzoek van de schuldeiser voor de Rechtbank van Koophandel.
Naast gerechtsdeurwaarders lijken ook een aantal Rechtbanken van Koophandel om eerder opportunistische redenen grote voorstander te zijn van de nieuwe invorderingsprocedure: Zij pushen schuldeisers die het nog aandurven gerechtelijk in te vorderen in de richting van de IOS door ze contra legem te veroordelen tot de dagvaardingskosten of geen rechtsplegingsvergoeding toe te kennen (of beiden).
Maar… is deze nieuwe invorderingsprocedure wel zo heiligmakend als wordt beweerd? Het is duidelijk dat de nieuwe invorderingsprocedure – méér dan dit het geval is voor de gerechtelijke invorderingsprocedure – de schuldenaar die niet wil of kan betalen, heel wat achterpoortjes biedt om zijn betaling uit te stellen. Omdat positivism a moral duty is, zullen wij naast de manco’s van de nieuwe invorderingsprocedure ook de voordelen bespreken.
De nieuwe invorderingsprocedure voor onbetwiste geldschulden (de “IOS”) is sinds 2 december 2016 vijf maand van kracht.
Nadelen van de IOS.
Het grootste nadeel van de nieuwe procedure is de onverantwoord lage drempel die de wet voorziet om de onbetwiste schuldvordering te betwisten. Meer nog, in vergelijking met de gewone gerechtelijke invorderingsprocedure, is het aantal betwistingsmogelijkheden alleen maar toegenomen!
1. De debiteur krijgt herkansing om de factuur te betwisten.
Niettegenstaande de procedure enkel openstaat voor zogenaamde onbetwiste geldschulden – dit zijn per definitie aanvaarde vorderingen – creëert de IOS een wettelijke herkansing om een aanvaarde vordering toch te betwisten.
Nochtans wordt een niet of niet-tijdig geprotesteerde factuur tussen ondernemingen in principe beschouwd als een aanvaarde factuur.
Niet zo met de IOS.
De nieuwe invorderingsprocedure geeft de debiteur een extra mogelijkheid om de vordering vooralsnog te betwisten, daar waar hij dit in het verleden niet (tijdig) heeft gedaan. In een klassieke gerechtelijke invordering blokt de rechter dergelijke laattijdige betwistingen meestal onmiddellijk af, omdat dit doorgaans vertragingsmaneuvers zijn.
2. De debiteur moet slechts “formeel” betwisten.
Zoals reeds gezegd verkrijgt de debiteur niet alleen een extra betwistingskans, bovendien moet hij zijn betwisting niet inhoudelijk motiveren. Een formele betwisting volstaat opdat de invorderingsprocedure wordt stopgezet.
Een formele betwisting betekent dat de debiteur om het even welke reden, zelfs vreemd aan de zaak, kan opgeven en alzo de procedure kan saboteren. Het is de gerechtsdeurwaarder immers niet toegelaten het protest inhoudelijk te beoordelen. Alsof dit nog niet volstaat, wordt het de debiteur nog extra gemakkelijker gemaakt doordat de gerechtsdeurwaarder in zijn exploot van aanmaning verplicht moet vermelden hoe de debiteur de vordering kan betwisten. Daar waar een gerechtelijke procedure voorziet dat de debiteur de vordering moet betwisten door te verschijnen voor de rechter, volstaat het in de IOS dat de debiteur per post, per fax of per e-mail het formulier terugbezorgt aan de gerechtsdeurwaarder opdat “de aanval” van de schuldeiser wordt geneutraliseerd.
In geval van betwisting stopt de IOS en is het de schuldeiser die opnieuw aan zet is om een gerechtelijke procedure op te starten. M.a.w. de schuldeiser, dient bovenop een exploot van aanmaning, een (dure) dagvaarding te bekostigen. Naar ons oordeel is deze regeling verre van rechtvaardig. Beter zou zijn dat het minstens de debiteur is die de aanmaning zou moeten aanvechten, en het dus de debiteur moet zijn die de schuldeiser voor de rechtbank dagvaardt (en de kosten hiertoe betaalt). Hierdoor wordt de drempel heel wat hoger.
3. Het P.V. van niet-betwisting kan altijd worden aangevochten.
Ook nadat de gerechtsdeurwaarder het P.V. van niet-betwisting heeft opgemaakt, i.e. nà het verstrijken van de wachttermijn van 1 maand en 8 dagen, kan de debiteur de vordering nog steeds betwisten, meer nog, zelfs onbeperkt in de tijd. De IOS laat toe dat zelfs in de fase van de uitvoering van de titel (bevel – beslag – verkoop) de onbetwiste geldschuld wordt aangevochten. De debiteur kan in deze fase nog steeds een procedure tegen gronde opstarten voor de Rechtbank van Koophandel en de titel aanvechten. Deze betwisting schorst bovendien de uitvoering.
Waarom?
In tegenstelling tot een vonnis van de rechter, heeft het P.V. van niet-betwisting nooit kracht van gewijsde, en kan deze titel dus onbeperkt aangevochten worden… In een gerechtelijke invorderingsprocedure treedt het vonnis na verloop van tijd steeds (eventueel na beroep of verzet), in kracht van gewijsde, waardoor het geschil over de grond van de zaak definitief is beslecht. Dit is niet het geval bij de IOS! Het zou beter zijn dat de wet een termijn van betwisting ten gronde voorziet. Naast de betwisting ten gronde, kan de debiteur ook nog de uitvoering zelf aanvechten bij de beslagrechter, hetgeen in een klassieke gerechtelijke invordering ook het geval is.
4. De schadevergoeding en interesten zijn beperkt tot 10 % van de hoofdsom.
De IOS doet fundamenteel afbreuk aan het algemeen principe dat de overeenkomst de partijen tot wet strekt (pacta sunt servanda). Ook de rechter dient zich aan de overeenkomst van partijen te houden, behoudens in bepaalde gevallen, zoals in geval van uitoefening van de matigingsbevoegdheid van de rechter. Ook al voorzien uw factuurvoorwaarden in een conventionele schadevergoeding en conventionele nalatigheidsinteresten, dan worden deze buiten spel gezet door de 10%-regel. Uw schadevergoedingen “verpakken” in bijkomende facturen is ook geen oplossing. Los van de vraag of u wel een schadevergoeding kan factureren, zou dergelijke praktijk neerkomen op wetsontduiking en het systeem van de IOS volstrekt uithollen.
Over onbetaalde facturen, intresten en schadevergoeding
5. De schuldeiser krijgt geen rente meer vanaf het exploot van aanmaning.
De beperking van de nalatigheidsinteresten en schadevergoeding tot 10 % van de hoofdsom heeft ook gevolgen bij een langdurige IOS. Wanneer u start met de IOS, heeft u gekozen voor de 10 % en lopen er geen interesten meer vanaf de betekening van het exploot van aanmaning. Wanneer u dus na aanmaning akkoord zou gaan met een afbetalingsregeling, dan geeft u uw debiteur een gratis lening (rentevrije afbetalingsregeling)… Bijkomende eisen stellen in het kader van een IOS-afbetalingsregeling is niet mogelijk.
6. De aanmaning tot betalen was niet verjaringstuitend.
Sinds 3 augustus 2017 stuit de aanmaning betekend in het kader van de IOS-procedure de verjaring. Artikel 2244, §1, 1°lid BW werd gewijzigd door art. 160 van de 5de Potpourri Wet (Wet van 6 juli 2017 houdende vereenvoudiging, harmonisering, informatisering en modernisering van bepalingen van burgerlijke recht en van burgerlijk procesrecht alsook van het notariaat, en houdende diverse bepalingen inzake justitie.
7. Bepaalde debiteuren ontspringen de dans van de IOS.
Het computersysteem van de IOS werkt op basis van de inschrijving van schuldeiser en schuldenaar in de KBO. Gevolg hiervan is dat buitenlandse debiteuren (en schuldeisers) evenals hoofdelijk aansprakelijke vennoten van VOF of Comm. V. niet kunnen aangesproken worden in het kader van de IOS.
Voordelen van de IOS.
Naast de nadelen, zijn er gelukkig ook een aantal voordelen.
1. Goedkoper.
Op voorwaarde dat de debiteur de vordering niet betwist, is de IOS allicht effectief goedkoper dan een klassieke gerechtelijke invorderingsprocedure. Vooreerst zijn er geen rolrechten of pleidooizegels verschuldigd. Om de procedure financieel aantrekkelijk te maken worden de akten van de gerechtsdeurwaarder bovendien vrijgesteld van de registratieplicht, zodat ook geen registratierecht van 50, 00 EUR moet betaald worden. Deze vrijstelling geldt voor alle akten opgesteld in het kader van de IOS-procedure (aanmaning, P.V. van niet-betwisting, bevel, ….).
Dit gegeven maakt de procedure in haar individuele onderdelen aanzienlijk goedkoper. Ook zijn er in de IOS nooit vertalingskosten te betalen indien u in het andere landsgedeelte dient in te vorderen:
- Alle betekeningen worden eentalig in de taal van de woonplaats (of zetel) van de debiteur opgemaakt;
- De bijlagen (facturen, herinneringen, bestelbonnen, ….) worden niet vertaald, want het gaat om een administratieve procedure en geen gerechtelijke procedure, aldus professor Van Orshoven, auteur van de IOS.
Maar… dit alles geldt voor zover de debiteur de vordering niet betwist. Bij betwisting wordt de procedure duurder dan de klassieke gerechtelijke procedure: u dient immers niet alleen een klassieke gerechtelijke procedure te financieren, maar u heeft ook reeds het exploot van aanmaning bij deurwaardersexploot betaald.
2. Sneller.
Ja, maar eveneens op voorwaarde dat de debiteur uw vordering niet betwist.
Na verloop van 1 maand en 8 dagen kan de gerechtsdeurwaarder zelf het P.V. van niet betwisting opmaken en dit uploaden in het computersysteem, waarna het ongeveer na twee dagen uitvoerbaar wordt verklaard. Gedaan met de soms onverantwoord lange beraadslagingen van rechters, of de onbegrijpelijke lange wachttijden op de griffie voor de aflevering van een grosse (uitgifte) van het vonnis. Ook moet men geen rekening meer houden met de gerechtelijke vakantie, waardoor men soms tot twee maand kan wachten alvorens men uw zaak behandelt… Maar als de debiteur betwist, duurt de procedure langer.
3. Eenvoudiger?
Het voorwerp van de vordering is merkelijk eenvoudiger geworden:
Naast de hoofdsom kan u slechts nalatigheidsinteresten en schadevergoeding vorderen, tezamen beperkt tot maximum 10 % van de hoofdsom. Gedaan met het berekenen van interesten of de toepassing van verschillende interestvoeten. Daarnaast kan u nog steeds het bedrag van 40, 00 EUR aan “eigen invorderingskosten” vorderen, bovenop de kosten van de invorderingsprocedure. Deze laatste dient u voor te schieten, maar zijn finaal te betalen door de debiteur. De procedure zelf is niet eenvoudiger. Het aantal stappen is identiek. Tegenover de dagvaarding staat de aanmaning, en tegenover het vonnis staat het PV van niet-betwisting dat uitvoerbaar wordt verklaard. Men zou kunnen zeggen dat de procedure enigszins eenvoudiger werd in de zin van tijdbesparend: er komt geen zitting voor de rechtbank meer aan te pas (bij niet-betwisting).
4. Debiteurvriendelijker?
De beperking van de kosten van de invorderingsprocedure komt ten goede aan de debiteur én schuldeiser. De aanmaning bevat alle informatie die de debiteur nodig heeft: naast een kopij van de facturen, ontvangt de debiteur ook informatie via standaardformulieren over wat hij kan doen. De debiteur moet zich ook niet meer verplaatsen naar de rechtbank, voor het geval hij de vordering zou betwisten. Deze klantvriendelijke procedure maakt de mogelijkheid tot betwisting zeer laagdrempelig, en is dus zeker niet eenduidig een voordeel voor de schuldeiser.
5. Geen matigingsbevoegdheid van de rechter.
Omdat er geen rechter aan te pas komt, speelt diens zgn. matigingsbevoegdheid niet. Uw vordering kan bijgevolg niet worden verminderd, hetgeen in een gerechtelijke procedure wel kan: een rechter kan steeds de gevorderde interesten en schadevergoeding verminderen (matigen).
Natuurlijk moet hieraan onmiddellijk toegevoegd worden dat bij de IOS de interesten en de schadevergoeding verplicht tezamen reeds beperkt worden tot 10 % van de hoofdsom, zodat u – in de meeste gevallen – reeds begint met een toegeving, zijnde een korting ter waarde van de nalatigheidsinteresten. Bepaalde rechtspraak beperkte de schadevergoeding van 10 % soms tot maximaal 2.500, 00 EUR. Bij hoge onbetaalde factuurbedragen, waarbij deze rechtspraak zou gelden, speelt deze beperking dan niet. Dit is naar ons oordeel eerder uitzonderlijk.
6. Sensibilisering van de gerechtsdeurwaarders?
Omdat er minder tijd verloopt tussen de aanmaning en de uitvoering, zal – hopelijk – de gerechtsdeurwaarder, wanneer hij bij aanmaning reeds vaststelt dat de debiteur insolvabel is, minder gemakkelijk bijkomende kosten “op het sterfhuis” maken. Dit lijkt evident, maar in de klassieke procedure duurde de periode tussen de dagvaarding en de uitvoering langer dan nu, waardoor de gerechtsdeurwaarder thans sneller op zijn verantwoordelijkheid zou kunnen worden gewezen.
7. Betwisting leidt tot snellere regeling?
Zelfs indien de debiteur de aanmaning zou betwisten, zou er ruimte zijn voor onderhandeling: de schuldeiser kent immers de reden van betwisting, want deze dient gemotiveerd te zijn. Elk nadeel heeft zijn voordeel. Ook kan de schuldeiser minstens rekening houden met de betwisting en deze reeds weerleggen in de dagvaarding, zodat de rechtsgang sneller zou kunnen verlopen.
Conclusie
Naar onze mening kan de nieuwe invorderingsprocedure IOS beantwoorden aan de wettelijke doelstellingen om onbetwiste geldschulden goedkoper, sneller en eenvoudiger te innen, op voorwaarde dat de achterpoortjes worden gesloten.
De bijzonder laagdrempelige betwistingsmogelijkheden voor de schuldenaar kunnen niet redelijk worden verantwoord en jagen de schuldeisers nog meer op kosten dan voordien. De vaststelling dat de werkelijke betwistingen in de praktijk marginaal zijn (blijkbaar ongeveer slechts 1, 2 % op 3840 dossiers in oktober 2016) doet geen afbreuk aan de noodzaak om de Wet aan te passen en elk misbruik tegen te gaan.
Wij stellen voor om de betwistingsmogelijkheden in de tijd te beperken, de motivatieverplichting te verstrengen en bij betwisting door de debiteur, het initiatief tot gerechtelijke procedure – en dus ook de kosten – bij de debiteur te leggen.